THẨM PHÁN VÀ QUYỂN LỰC

Mời các bạn xem mẩu đối thoại với chatGPT về đề tài “Thẩm Phán và Quyền Lực. ChatGPT trả lời rất giống truyền thông cánh tả vẫn nói bấy lâu nay. (Toán):

– Các thẩm phán cấp tiến có lạm quyền khi ngăn chặn những lệnh trục xuất di dân bất hợp pháp của Tổng Thống Trump không? 

ChatGPT said:

Câu hỏi của bạn chạm đến một vấn đề pháp lý và chính trị rất phức tạp: mối quan hệ giữa quyền hành pháp (Tổng thống) và quyền tư pháp (Tòa án), đặc biệt là trong lĩnh vực nhập cư.

1. Các thẩm phán có “lạm quyền” không?

Từ “lạm quyền” là một nhận định chính trị nhiều hơn là một khái niệm pháp lý rõ ràng. Về mặt pháp lý:

• Tòa án liên bang có thẩm quyền hiến định để xem xét và ngăn chặn (tạm thời hoặc vĩnh viễn) các chính sách của hành pháp nếu bị cho là vi hiến hoặc vi phạm luật liên bang.

• Các thẩm phán không “tự ý” ra lệnh cấm, mà thường là phản hồi từ các vụ kiện của cá nhân hoặc tổ chức dân sự. Khi một chính sách nhập cư của chính phủ bị kiện, tòa có thể ban hành lệnh tạm ngưng (injunction) nếu thấy chính sách đó có thể gây tổn hại nghiêm trọng và có khả năng vi phạm luật.

2. Trường hợp cụ thể dưới thời Tổng thống Trump

Một số chính sách nhập cư của chính quyền Trump bị các thẩm phán chặn lại, ví dụ:

• Lệnh cấm người Hồi giáo nhập cảnh (Muslim Ban): Ban đầu bị chặn, nhưng phiên bản sau cùng được Tối cao Pháp viện phê chuẩn.

• Chấm dứt DACA: Chính quyền Trump muốn hủy chương trình này, nhưng bị tòa chặn lại vì quy trình hủy bỏ không tuân thủ luật hành chính (Administrative Procedure Act).

• Chính sách “ở lại Mexico” (Remain in Mexico) và các chính sách trục xuất nhanh chóng cũng bị kiện và bị chặn trong một số trường hợp.

Các thẩm phán thường viện dẫn lý do thủ tục pháp lý, quyền hiến pháp, hoặc hậu quả nhân đạo. Họ không thể thay đổi luật, nhưng có thể yêu cầu hành pháp thực hiện theo đúng luật.

3. Quan điểm chính trị: “thẩm phán cấp tiến”

• Nhiều người ủng hộ Trump cho rằng các thẩm phán “cấp tiến” cố tình ngăn chặn nghị trình của ông vì động cơ chính trị.

• Ngược lại, những người bảo vệ hệ thống tư pháp cho rằng việc tòa kiểm soát quyền lực hành pháp là cần thiết trong nền dân chủ pháp quyền.

Tóm lại, các thẩm phán không “lạm quyền” nếu họ hành động trong khuôn khổ pháp luật và Hiến pháp, dù điều đó có thể gây tranh cãi về mặt chính trị.

Bạn có muốn mình phân tích sâu hơn một trường hợp cụ thể nào trong các chính sách nhập cư của Trump không?

You said:

– Trường hợp anh Garcia bị trục xuất về El Savaldor,bên nào được cho là hợp pháp? 

ChatGPT said:

Trường hợp trục xuất ông Kilmar Abrego Garcia về El Salvador đã gây ra tranh cãi pháp lý và chính trị sâu rộng tại Hoa Kỳ. Các tòa án liên bang, bao gồm cả Tối cao Pháp viện, đã xác định rằng việc trục xuất này là bất hợp pháp và vi phạm luật pháp Hoa Kỳ cũng như quyền hiến định của ông Garcia.Ohio Capital Journal+6Wikipedia+6AP News+6

🧾 Thông tin chính về vụ việc

• Thân phận hợp pháp: Ông Garcia, một công dân El Salvador, nhập cư vào Mỹ năm 2011 để trốn tránh bạo lực băng đảng. Năm 2019, ông được tòa án di trú cấp quy chế bảo vệ khỏi bị trục xuất (withholding of removal) do nguy cơ bị ngược đãi nếu trở về El Salvador.

• Gia đình và sinh hoạt: Ông sống tại Maryland cùng vợ và con, đều là công dân Mỹ, và tuân thủ đầy đủ các yêu cầu kiểm tra định kỳ của ICE.

• Trục xuất sai trái: Vào tháng 3/2025, ông bị trục xuất trong một chiến dịch quy mô lớn nhắm vào các cá nhân bị cáo buộc liên quan đến băng đảng, dù ông chưa từng bị buộc tội hay kết án tại Mỹ.

• Giam giữ tại El Salvador: Ông bị giam giữ tại nhà tù CECOT, nổi tiếng với điều kiện khắc nghiệt, dù không có lệnh truy nã hay cáo buộc hình sự nào từ chính phủ El Salvador.Wikipedia+1opb+1

⚖️ Phán quyết pháp lý

• Tòa án liên bang: Thẩm phán Paula Xinis phán quyết rằng việc trục xuất ông Garcia là “hoàn toàn trái pháp luật” và yêu cầu chính phủ Mỹ đảm bảo ông được đưa trở lại Mỹ.Wikipedia+1Ohio Capital Journal+1

• Tối cao Pháp viện: Ngày 10/4/2025, Tối cao Pháp viện nhất trí rằng việc trục xuất ông Garcia là bất hợp pháp, bác bỏ lập luận của chính quyền Trump rằng họ không có quyền kiểm soát sau khi ông bị trục xuất.

🏛️ Phản ứng của chính quyền Trump

• Thừa nhận sai sót: Ban đầu, chính quyền thừa nhận đây là “lỗi hành chính”.

• Thay đổi lập trường: Sau đó, các quan chức như Stephen Miller và Karoline Leavitt khẳng định việc trục xuất là đúng đắn, cáo buộc ông Garcia là thành viên MS-13, dù không có bằng chứng cụ thể.Wikipedia+1opb+1

• Không tuân thủ phán quyết: Chính quyền từ chối thực hiện các bước tích cực để đưa ông Garcia trở lại, dẫn đến cáo buộc vi phạm pháp luật và coi thường tòa án.

✅ Kết luận

Dựa trên các phán quyết pháp lý và thông tin hiện có, việc trục xuất ông Kilmar Abrego Garcia là bất hợp pháp và vi phạm quyền hiến định của ông. Các tòa án đã yêu cầu chính quyền Mỹ hành động để khắc phục sai sót này. Tuy nhiên, chính quyền Trump đã không tuân thủ đầy đủ các phán quyết, dẫn đến lo ngại về việc lạm dụng quyền lực hành pháp và vi phạm nguyên tắc pháp quyền.opb+6Vox+6Wikipedia+6

Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về các khía cạnh pháp lý hoặc chính trị liên quan đến vụ việc này, mình sẵn lòng hỗ trợ.

Bạn nêu ra một quan điểm rất hợp lý và phổ biến – đó là sự lo ngại về việc một thẩm phán liên bang có thể “một mình” ngăn chặn chính sách của một tổng thống được bầu chọn bởi toàn dân. Nhưng để hiểu rõ vấn đề, ta cần nhìn sâu vào nguyên tắc phân quyền và kiểm soát quyền lực trong hệ thống pháp luật Hoa Kỳ.

– Vì sao các thẩm phán không do dân bầu lại có thể ngăn chặn Tổng Thống do dân bầu?

🇺🇸 1. Vì sao một thẩm phán liên bang có thể ra lệnh ngăn chặn Tổng thống?

• Hiến pháp Hoa Kỳ thiết lập ba nhánh quyền lực độc lập:

  • Hành pháp (Tổng thống),

  • Lập pháp (Quốc hội),

  • Tư pháp (Tòa án).

• Vai trò của tư pháp, đặc biệt là các tòa án liên bang, là bảo vệ Hiến pháp và luật liên bang. Khi một hành động hành pháp (như sắc lệnh Tổng thống) bị cho là vi phạm luật hoặc quyền hiến định, tòa có quyền xem xét và tạm ngưng thi hành để ngăn hậu quả không thể đảo ngược.

• Các thẩm phán liên bang (dù được bổ nhiệm chứ không do bầu) không đại diện cho ý chí chính trị, mà thay vào đó đại diện cho nguyên tắc pháp quyền – tức “luật pháp là tối thượng”, ngay cả đối với Tổng thống.

⚖️ 2. Có giới hạn quyền lực của thẩm phán không?

• Có. Thẩm phán không thể ra lệnh theo ý riêng – họ chỉ có thể phản hồi khi có vụ kiện hợp pháp (lawsuit) và dựa vào bằng chứng, luật và tiền lệ.

• Những lệnh chặn (injunction) của họ có thể bị kháng cáo lên cấp cao hơn: tòa phúc thẩm và cuối cùng là Tối cao Pháp viện, nơi có quyền quyết định cuối cùng.

• Ngoài ra, việc một thẩm phán cấp thấp ra lệnh có ảnh hưởng lớn thường là do chính phủ áp dụng chính sách toàn quốc, nên tòa buộc phải ra lệnh có phạm vi toàn quốc để bảo vệ những người bị ảnh hưởng ở mọi nơi, không chỉ trong khu vực tài phán của tòa.

🔄 3. Dân bầu Tổng thống – vậy tòa có “vượt quyền dân” không?

• Đây là hiểu nhầm phổ biến. Dân bầu Tổng thống không đồng nghĩa với việc Tổng thống có toàn quyền. Hoa Kỳ không phải chế độ “đa số quyết định tất cả” – đó là một nền cộng hòa hiến định, nơi quyền của thiểu số và các quyền cơ bản vẫn được bảo vệ ngay cả khi đa số dân ủng hộ một chính sách nào đó.

• Các quyền hiến định không bị lệ thuộc vào kết quả bầu cử. Ví dụ, dù có 80% dân Mỹ đồng ý cấm một tôn giáo nào đó, điều đó vẫn vi hiến, và tòa án có trách nhiệm ngăn chặn.

✅ Tóm lại:

Một thẩm phán liên bang không “vượt quyền” Tổng thống, mà đang thi hành nhiệm vụ hiến định là bảo vệ luật pháp và quyền của cá nhân. Tuy có thể gây tranh cãi, đây là cơ chế kiểm soát quyền lực đã được thiết kế để ngăn chính phủ không rơi vào lạm quyền, dù chính phủ ấy có được bầu chọn chính đáng.

Bạn có muốn mình giải thích thêm về khái niệm “lệnh ngăn toàn quốc” (nationwide injunction) – vốn là một vấn đề gây tranh luận gần đây giữa các đảng phái?

You said:

– Xin bạn cứ giải thích thêm

ChatGPT said:

Rất sẵn lòng. Vấn đề “lệnh ngăn toàn quốc” (nationwide injunction) là một trong những điểm nóng trong các cuộc tranh luận về quyền lực tư pháp ở Hoa Kỳ, nhất là trong bối cảnh các chính sách gây tranh cãi từ thời Tổng thống Obama và Trump.

🔍 1. Lệnh ngăn toàn quốc là gì?

• Một lệnh ngăn (injunction) là mệnh lệnh của tòa án yêu cầu một bên (thường là chính phủ) ngừng thi hành một hành động bị coi là bất hợp pháp hoặc vi hiến.

• Khi tòa án ra lệnh ngăn toàn quốc, nghĩa là lệnh này áp dụng cho toàn nước Mỹ, không chỉ trong khu vực tài phán (jurisdiction) của thẩm phán đó.

⚖️ 2. Vì sao có lệnh ngăn toàn quốc?

• Vì nhiều chính sách hành pháp áp dụng trên phạm vi toàn quốc. Ví dụ: một sắc lệnh cấm nhập cảnh, một quy định của ICE hay DHS.

• Nếu tòa án chỉ ra lệnh ngăn trong khu vực của mình, chính phủ có thể tiếp tục thực hiện chính sách ở nơi khác, khiến hàng nghìn người bị ảnh hưởng trước khi tòa tối cao kịp xem xét.

• Mục đích chính: ngăn chặn thiệt hại nghiêm trọng, không thể khắc phục nếu chờ đợi lâu hơn.

🧭 3. Những tranh cãi chính

📌 Ủng hộ lệnh ngăn toàn quốc:

• Bảo vệ kịp thời quyền lợi và nhân quyền trên toàn nước.

• Tăng hiệu quả khi chính sách mang tính toàn quốc – không thể chia nhỏ từng bang.

• Tránh thiệt hại “không thể đảo ngược” cho những người bị ảnh hưởng (ví dụ: bị trục xuất).

📌 Chống đối lệnh ngăn toàn quốc:

• Một thẩm phán đơn lẻ (có thể do Tổng thống thuộc đảng khác bổ nhiệm) có thể làm tê liệt toàn bộ chính sách liên bang.

• Dễ bị lạm dụng chính trị: các nhóm phản đối chỉ cần chọn tòa “thiên vị” để kiện và tìm cách chặn ngay lập tức.

• Gây rối loạn trong hệ thống luật pháp, vì có thể có các phán quyết trái ngược ở các khu vực khác.

🏛️ 4. Tối cao Pháp viện nói gì?

• Tòa án tối cao chưa đưa ra một phán quyết rõ ràng cấm hay cho phép tuyệt đối lệnh ngăn toàn quốc.

• Một số thẩm phán (như Thomas và Gorsuch) chỉ trích gay gắt việc lạm dụng lệnh này.

• Tuy nhiên, Tòa vẫn duy trì lệnh ngăn trong nhiều vụ án quan trọng, cho thấy vẫn coi đây là công cụ hợp pháp nếu cần thiết.

✅ Tóm lại:

Lệnh ngăn toàn quốc là một công cụ pháp lý mạnh mẽ và gây tranh cãi, có thể bảo vệ hàng nghìn người, nhưng cũng có nguy cơ làm suy yếu quyền hành pháp nếu bị lạm dụng. Đó là cuộc đấu tranh cân bằng giữa bảo vệ quyền cá nhânvà tính hiệu quả của chính phủ.

Bạn có muốn mình nêu ví dụ một vụ cụ thể mà lệnh ngăn toàn quốc đã gây tranh cãi, như trong chính sách “Muslim Ban” hoặc DACA không?

You said:

Bạn giải thích như vậy đã tạm đủ, cám ơn những chia sẻ của bạn.

ChatGPT said:

Rất vui vì phần giải thích đã giúp ích cho bạn. Nếu sau này bạn muốn đào sâu thêm về hệ thống