& CHƯƠNG TRÌNH AN TOÀN CÔNG CỘNG

·        TOÀN NHƯ

An toàn công cộng là một trong những nhiệm vụ chủ yếu của các lực lượng cảnh sát trên thế giới để thi hành luật pháp và giữ gìn an ninh trật tự ngoài xã hội. Danh từ “công an” của Việt Nam đã xuất xứ từ ý nghĩa này.

Vào giữa thập niên 1950s, chính phủ Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Dwight D. Eisenhower đã có một chương trình nhằm giúp đỡ các quốc gia đang phát triển hay kém mở mang, đồng minh của Hoa Kỳ, trong đó có Việt Nam, thiết lập một hệ thống an toàn công cộng tốt đẹp. Chương trình này được gọi là Chương Trình An Toàn Công Cộng (Public Safety Program) nhằm mục đích giúp các quốc gia bạn xây dựng một lực lượng cảnh sát hiện đại và tân tiến để thực hiện nhiệm vụ an toàn công cộng nói trên.

Tại Việt Nam, vào đầu năm 1954, trước khi bị thất bại tại mặt trận Điện Biên Phủ, chính phủ Pháp trước khi chuyển giao quyền hành lại cho chính phủ quốc gia Việt Nam đã yêu cầu Hoa Kỳ trợ giúp để duy trì tình hình an ninh trật tự tại Việt Nam. Trước yêu cầu này, Hoa Kỳ đã gởi một toán chuyên viên gồm nhiều cựu sĩ quan cảnh sát tới Hà Nội để thẩm định tình hình. Tuy nhiên, sau khi đến nơi, toán chuyên viên này nhận ra rằng điều mà người Pháp muốn là Hoa Kỳ cung cấp cho họ những sự yểm trợ về quân sự để họ có thể ổn định tình hình an ninh tại hậu phương, đồng thời có thể đánh bại Việt Minh ngoài mặt trận. Mục đích của Pháp là họ muốn có thêm sức mạnh quân sự để có thể đối phó với Việt Minh hầu tiếp tục củng cố quyền hành và duy trì chính sách cai trị thực dân của họ ở Đông Dương hơn là lo về việc an toàn công cộng. Tổng thống Hoa Kỳ Eisenhower đã từ chối lời yêu cầu trợ giúp quân sự của Pháp, và quyết định chỉ giúp đỡ Pháp về mặt dân sự.  Đó là khởi đầu cho chương trình an toàn công cộng của Hoa Kỳ ở Việt Nam nhằm giúp VN ổn định trật tự xã hội và tạo điều kiện cho Việt Nam phát triển kinh tế, xã hội và chính trị tốt đẹp hơn.

Thật ra, chương trình về an ninh hay an toàn công cộng đã được Hoa Kỳ bắt đầu áp dụng ở Đức và Nhật Bản từ sau khi Thế Chiến II chấm dứt năm 1945. Sau khi Đức và Nhật Bản đầu hàng đồng minh, Hoa Kỳ là quốc gia tiếp quản đã sử dụng các Quân cảnh Mỹ để vãn hồi an ninh và trật tự tại các quốc gia này. Song song với công tác đó, Hoa Kỳ cũng giúp tái xây dựng các lực lượng cảnh sát dân sự tại các nơi này. Công việc này được giao cho các sĩ quan của Cơ quan Tình báo Chiến lược OSS (Office of Strategic Services), tiền thân của Cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ CIA, phụ trách. Riêng tại Nhật Bản, chương trình này được đặt trực thuộc bộ chỉ huy của tướng Mac Arthur, tư lệnh các lực lượng Mỹ ở Nhật, với một ban tham mưu gồm những sĩ quan thuộc Bộ Lục Quân và nhiều viên chức nguyên là những sĩ quan cảnh sát. Một trong những thành viên trong ban tham mưu này là Byron Engle, một cựu đại úy thuộc Sở Cảnh Sát Kansas City, người sau này trở thành Giám đốc Văn phòng An toàn Công cộng OPS (Office of Public Safety) trung ương tại Hoa Kỳ. Cơ quan này trực thuộc Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) có trụ sở tại thủ đô Hoa Thịnh Đốn.

Trong thời gian tại Nhật Bản, Byron Engle cùng với người phụ tá là một sĩ quan quân cảnh Mỹ đã giúp đỡ thành lập và huấn luyện lực lượng cảnh sát Nhật và cung cấp các trang thiết bị cho họ. Sau đó, vào năm 1950, được sự chấp thuận của tướng Mac Arthur, Byron Engle đã đưa ra kế hoạch cải tổ toàn diện hệ thống tổ chức cảnh sát Nhật Bản để giúp cho quốc gia này có một lực lượng cảnh sát văn minh, tiến bộ và hoạt động hiệu qủa cho đến ngày hôm nay.

Sở Liêm Phóng Việt Nam, tiền thân của Tổng Nha Cảnh Sát và Bộ Tư Lệnh CSQG sau này, là cơ quan tiếp nhận sự trợ giúp đầu tiên của PSD-VN. Sự giúp đỡ đầu tiên của PSD là một hợp đồng với trường Đại Học Michigan để huấn luyện một số viên chức Bộ Nội Vụ của chính phủ VNCH. Các viên chức Bộ Nội Vụ thực ra là các sĩ quan thuộc Tổng Nha Cảnh Sát vì Tổng Nha Cảnh Sát lúc đó là cơ quan trực thuộc Bộ Nội Vụ. Hợp đồng của PSD với trường Đại Học Michigan thực ra chỉ là một ngụy thức của CIA dưới danh nghĩa một chương trình trao đổi văn hóa, giáo dục cho Việt Nam.

Các phối trí viên của cơ quan PSD-VN tham gia một buổi hội thảo tại Sài Gòn trong tháng 10-1970. Người đứng giữa hàng đầu mặc bộ veston xám đen là ông Byron Engle (giám đốc OPS), đứng bên cạnh cầm tấm bảng Office of Directorate là ông Frank Walton (giám đốc PSD-VN)

PSD-VN sau này đã gởi thêm nhiều cố vấn hoạt động bên cạnh lực lượng cảnh sát quốc gia VNCH. Đứng đầu PSD-VN thường là một cựu sĩ quan cảnh sát Mỹ. Vào cuối thập niên 1960s, giám đốc PSD-VN là Frank Walton, nguyên là một cựu sĩ quan cảnh sát thuộc Sở Cảnh Sát thành phố Los Angeles, California, đã nghỉ hưu (trước đó là ông Robert C. Lowe cũng là một cựu sĩ quan cảnh sát). Lúc ban đầu PSD-VN chỉ gồm có 17 sĩ quan cố vấn. Từ nhóm cố vấn ít ỏi đầu tiên đó, qua thập niên 1960s và những năm tiếp theo, chương trình đã được mở rộng có lúc lên tới 450 cố vấn. Họ được gởi tới các Bộ chỉ huy CSQG Vùng (hay Khu chiến thuật) và các Bộ chỉ huy cảnh sát ở các tỉnh, thành phố như những cố vấn hay phối trí viên. Nhiệm vụ của họ nhằm giúp cho các hoạt động của ngành CSQG Việt Nam tại những địa phương này ngày một nâng cao và hiệu qủa bằng những kỹ thuật và phương tiện văn minh hiện đại.

Mục tiêu chính yếu của cơ quan an toàn công cộng PSD tại Việt Nam là để tham vấn và trợ giúp cho lực lượng CSQG hoàn thành các nhiệm vụ của ngành cảnh sát. Các nhiệm vụ đó cũng không khác gì những nhiệm vụ của người cảnh sát ở những quốc gia khác. Đó là: thi hành luật pháp và duy trì an ninh, trật tự cộng cộng; bảo vệ sinh mạng và tài sản của người dân; khám phá và ngăn ngừa các hoạt động phi pháp; thi hành các hoạt động tuần tra về lưu thông xe cộ, hàng hóa và người; bảo vệ sự lưu hành tiền tệ; và đặc biệt còn có các hoạt động phối hợp và yểm trợ các lực lượng quân sự và bán quân sự trong các công tác bình định tại nông thôn. Ngoài các nhiệm vụ căn bản nói trên, PSD-VN còn giúp cảnh sát quốc gia Việt Nam nâng cao các nghiệp vụ về tình báo và phản tình báo (Ngành Cảnh Sát Đặc Biệt) để truy tầm những tên cộng sản nằm vùng và những kẻ khủng bố, phá hoại hoạt động cho cộng sản xâm nhập, len lỏi trong cộng đồng.